Κριτήριο Έκθεσης Γ' Λυκείου με θέμα την εκπαίδευση- γλώσσα

Η επέλαση του λειτουργικού αναλφαβητισμού

   Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, στις αναπτυγμένες χώρες, (οργανικά) αναλφάβητο θεωρούσαμε τον άνθρωπο που δε γνώριζε ανάγνωση και γραφή. Ήταν ο άνθρωπος που δεν πήγε ποτέ  στο σχολείο, και έτσι δυσκολευόταν να γράψει ακόμα και το όνομά του. Όταν μάλιστα έπρεπε να υπογράψει ένα επίσημο έγγραφο, χρησιμοποιούσε το δακτυλικό του αποτύπωμα ή περιοριζόταν στην καταγραφή ενός σταυρού.

     Καθώς όμως γενικεύεται η υποχρεωτική εκπαίδευση, εξαπλώνονται τα ΜΜΕ και διευρύνεται η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του διαδικτύου, μεταβάλλεται το περιεχόμενο και η σημασία του αλφαβητισμού. «Αναλφάβητος», κατά την UNESCO, «είναι σήμερα ο άνθρωπος που δεν μπορεί να κατανοήσει  μια απλή παρουσίαση γεγονότων που αναφέρονται στην καθημερινή κοινωνική, πολιτική και οικονομική του ζωή.» Η απόσταση μεταξύ των δύο ορισμών είναι χαώδης. Αν και η πρώτη μορφή αναλφαβητισμού εξακολουθεί να μαστίζει εκατομμύρια ανθρώπους στον Τρίτο Κόσμο, ο ορισμός της UNESCO δεν αφήνει κανένα περιθώριο εφησυχασμού: ο αναλφαβητισμός, στη νέα του μορφή, εξαπλώνεται ραγδαία και στον «πολιτισμένο» κόσμο μας.

    Τώρα πια, αναλφάβητος δεν είναι μόνο όποιος δε γνωρίζει ανάγνωση και γραφή. Αναλφάβητος είναι κι ο άνθρωπος που δεν έχει τα πνευματικά εφόδια για να διευρύνει τους ορίζοντες της γνώσεις του, να αξιολογήσει τις πληροφορίες- να καταλάβει ποιες αξίζουν την προσοχή του και ποιες όχι- που ακατάσχετα διοχετεύουν τα ΜΜΕ στην όραση, την ακοή και τη σκέψη του. Είναι αυτός που δεν μπορεί να συσχετίσει τα γεγονότα που επηρεάζουν ή καθορίζουν τη ζωή του, ώστε να έχει ένα οδηγητικό νήμα που θα τον βγάλει αλώβητο από το λαβύρινθο της καθημερινής ειδησεογραφίας. Αναλφάβητος είναι ο άνθρωπος που έχει τόσο περιορισμένη σκέψη, ώστε για την καταγραφή του λεξιλογίου του αρκούν δύο σελίδες μαθητικού τετραδίου.

     Αυτή η νέα μορφή αναλφαβητισμού («λειτουργικό» τον ονομάζουν οι ειδικοί) ενδημεί σε όλα σχεδόν τα ηλικιακά και κοινωνικά στρώματα και δε σχετίζεται άμεσα με τις «γραμματικές γνώσεις» ή το εισόδημα. Είναι ο αναλφαβητισμός που διαφεύγει από τις στατιστικές, επειδή κρύβεται καλά πίσω από το παραπέτασμα των σπουδών και των επαγγελματικών τίτλων. Ποια εταιρεία δημοσκοπήσεων θα είχε τα μέσα, το χρόνο και την τόλμη να «ελέγξει» τον λεξιλογικό πλούτο, το βάθος της σκέψης και την κριτική ικανότητα των ερωτώμενων;

     Βρισκόμαστε λοιπόν αντιμέτωποι με ένα νέο «εχθρό»: τον αναλφαβητισμό που παράγει η τεχνολογικά και επιστημονικά εξελιγμένη κοινωνία μας. Όσο η πραγματικότητα γίνεται πολυπλοκότερη, όσο ο όγκος των πληροφοριών αυξάνεται, όσο τα γεγονότα εναλλάσσονται ταχύτατα και τα ΜΜΕ παρουσιάζουν μια αποσπασματική εικόνα τους, τόσος θα δυσκολεύεται ο άνθρωπος να τα ερμηνεύσει και να τα κατανοήσει. Η σκέψη του θα είναι αιχμάλωτη των εντυπώσεων και της λαμπερής επιφάνειας των εικόνων και των ρητορικών τεχνασμάτων της πολιτικής και της διαφήμισης. Η ψυχή του θα άγεται και θα φέρεται από τη μαγεία των χρωμάτων και των παθιασμένων λέξεων. Τα μάτια και η προσοχή του θα υποτάσσονται στη σαγηνευτική δύναμη του θεάματος. Με άλλα λόγια, ο λειτουργικός αναλφαβητισμός παραλύει τις πνευματικές και ψυχικές του αντιστάσεις και υπονομεύει κάθε διάθεση και δυνατότητα για ενεργό πολιτική παρέμβαση στη δημόσια ζωή.

     Ο αναλφάβητος άνθρωπος παλαιότερων εποχών (ο οργανικά αναλφάβητος) είχε συναίσθηση της αδυναμίας του. Έλεγε: « Εγώ δεν ξέρω γράμματα». Ο σύγχρονος αναλφάβητος, όμως, δεν έχει επίγνωση της αδυναμίας του. Οχυρωμένος πίσω  από μια ειδικότητα ή έναν τίτλο σπουδών, έχει την ψευδαίσθηση ότι η αποκλειστική του ενασχόληση με ένα μόνο – σχεδόν ελάχιστο- τομέα γνώσης του δίνει τη δυνατότητα να θεωρείται «μορφωμένος».

                                                       (Άρθρο από τον τύπο σε διασκευή)

1.     Να γράψετε την περίληψη του κειμένου σε 100-120 λέξεις.

2.     Το κείμενο αποβλέπει στην πληροφόρηση ή την πειθώ; ΝΑ τεκμηριώσετε την απάντησή σας εξετάζοντας το είδος του κειμένου, το περιεχόμενό του και τη γλώσσα του.

3.     Με ποιον ή με ποιους τρόπους αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος;

4.     Με τι είδους συλλογιστική πορεία (συλλογισμό) αναπτύσσεται η 3^η παράγραφος; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.

5.     Να εντοπίσετε πέντε (5) λέξεις ή φράσεις που δείχνουν ότι ο συντάκτης κάνει ποιητική χρήση της γλώσσας.

6.     Να γράψετε από ένα συνώνυμο για τις παρακάτω λέξεις:

  Χαώδης=

  Εφησυχασμού=

  Αλώβητο=

  Σαγηνευτική=

  Υπονομεύει=

7.    Ο λειτουργικός αναλφαβητισμός παραλύει τις πνευματικές και ψυχικές αντιστάσεις του ανθρώπου και υπονομεύει κάθε διάθεση και δυνατότητα για ενεργό πολιτική παρέμβαση στη δημόσια ζωή.

      Να αναπτύξετε την άποψή σας σε μια παράγραφο 80-100 λέξεων.